مطالب عنوان شده در مورد کشتار بزرگ زندانیان
سیاسی در تابستان 67 در مصاحبه معصومه رشیدیان با سید حسین موسوی تبریزی که از
شهریور 1360 تا 1362 دادستان کل انقلاب بود و مصاحبه مسیح علی‌نژاد با محمدجعفر
محلاتی که از 1366 تا شهریور 1368 نماینده دائمی جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد
بود تکاندهنده است. من به اجمال تنها به ادعای موسوی تبریزی مبنی بر عدم طرح شکایت
از طرف بستگان قربانیان آن جنایت هولناک در محاکم قضائی ایران و ادعای بی‌خبری
محلاتی از اعدام‌های تابستان 67 می‌پردازم. در مورد ادعای موسوی تبریزی خوانندگان همچنین می‌توانند به نامه سرگشاده مریم اکبری منفرد از زندان سمنان به موسوی تبریزی در
مورد مجازاتش به دلیل شکایت از مسئولین کشتار تابستان 67 مراجعه کنند.
1) سید حسین موسوی تبریزی در مصاحبه با معصومه
رشیدیان که در دهم مرداد 1401 در سایت انصاف نیوز منتشر شد مدعی شده است که
خانواده‌های اعدام شدگان تابستان 67 زمانی که فرصت آنرا داشتند که بر علیه مرتکبان
این جنایت شکایت کنند اینکار را نکردند. او می‌گوید "همان روزهای اول که
محاکمه شدند خانواده‌ها می‌توانستند شکایت کنند، اما آنموقع نکردند. بالاخره بعدا
اگر به این ماجرا پرداخته می‌شود باید شرایط آن زمان هم در نظر گرفته شود."
برخلاف ادعای موسوی تبریزی در پنجم دی 1367 بیش
از صد نفر از بستگان اعدام‌شدگان چپ‌گرا در زندان‌های اوین و گوهردشت در مقابل کاخ
دادگستری در تهران برای تسلیم و ثبت شکایت خود از آمران و عاملان این جنایت هولناک
اجتماع کردند. ماموران به این اجتماع حمله کرده و با توهین، ضرب و شتم و حتی
بازداشت مراجعه‌کنندگان اجازه ثبت شکایت را ندادند. شکایت‌نامه خانواده‌ها که توسط
نگارنده این سطور تهیه شده بود و گزارش این تجمع و برهم زدن آن توسط ماموران
امنیتی بلافاصله برای اطلاع عموم، از جمله در نامه مردم شماره 252، منتشر شد. در
این شکایت‌نامه رسما و صراحتا از آمران و عاملان کشتار تابستان 67 شکایت شده است. (نامه مردم شماره 252، 1368)
در دهمین سالگرد کشتار تابستان 67، زمانی که نگارنده
این سطور هنوز در ایران ساکن بود، شکایت‌نامه خود را در مورد بازداشت‌ها و اعدام‌های
خودسرانه در دهه شصت و کشتار بزرگ زندانیان سیاسی در تابستان 1367، که آنرا نسل
کشی خوانده بود، تسلیم دفتر محمد خاتمی رئیس جمهور وقت کرد. (بهکیش، 1377) سپس در آبان 1387 و در بیستمین
سالگرد کشتار تابستان 67 وی و محمدرضا معینی شکایت مشترکی را برای محمود شاهرودی،
رئیس وقت قوه قضائیه ارسال کردند. (معینی و بهکیش،
1387) و در نهایت نگارنده این سطور در سی‌امین سالگرد کشتار بزرگ زندانیان
سیاسی در تابستان 67 شکایت خود را برای ثبت در دادگاه‌های عمومی تهران برای حسن
روحانی و دادستان تهران ارسال کرد. (بهکیش، 1397)
اسناد موجود این نکته را تائید می‌کنند که در چهل
و چند سال گذشته، جز در موارد بسیار نادر، از جمله پرونده قتل‌های سیاسی پائیز
1377 که امکان ثبت شکایت از عاملان فراهم شد تا آمران این جنایت‌ها مصون از مجازات
باقی بمانند و یا اخیرا ثبت شکایت بر علیه مسئولان جمهوری اسلامی به دلیل اتخاذ
سیاست‌های نادرست که سبب افزایش قابل توجه مرگ و میر مبتلایان به بیماری کرونا شده
بود و در نهایت به عوض رسیدگی به این شکایت به محاکمه و محکوم شدن شاکیان منجر شد،
تمام تلاش‌های قربانیان جنایت‌های دولتی و بستگان آنان برای ثبت شکایت در دادگاه‌های
جمهوری اسلامی بی‌نتیجه بوده است. اقدامات برخی از مادران و خانواده‌های خاوران از
جمله جعفر بهکیش تنها نمونه‌ای از این موارد است.
در نتیجه بر خلاف آنچه موسوی تبریزی ادعا کرده
است، از آغاز به قدرت رسیدن جمهوری اسلامی به رغم تمایل و تلاش برخی از بستگان
قربانیان جنایت‌های دولتی امکان ثبت شکایت از مسئولان جمهوری اسلامی به دلیل
ارتکاب جنایت‌های دولتی چه در زمانی که کنترل قوه قضائیه در دست نیروهای خط امام
بود و چه پس از آن میسر نبوده است.
2) محمدجعفر محلاتی، نماینده ایران در سازمان ملل
متحد از 1366 تا شهریور 1368، در مصاحبه با مسیح علی‌نژاد در برنامه تبلت مورخ 26
خرداد 1401 مدعی شد که وی از کشتار تابستان 67 بی‌اطلاع بوده و زمانی که مطلع شده
تلاش کرده است که سفر گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی را به
ایران تسهیل نماید.
در گزارش وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران
که توسط رینالدو گالیندوپل، گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی
تهیه و در ژانویه 1989 در مجمع عمومی مورد تائید قرار گرفت صراحتا ذکر شده است که
در جلسه‌ای در 29 نوامبر 1988 (8 آذر 1367) با حضور نماینده دائمی جمهوری اسلامی
در سازمان ملل متحد برگزار شد خواستار توضیحات محلاتی در مورد این اعدام‌ها شده
بود:
ملاقات دوم در 29 نوامبر 1988 انجام شد. در آن
ملاقات نماینده دائمی [محمد جعفر محلاتی] ضمن اشاره به وقوع موجی از اعدام‌ها که
در گزارش موقت آمده بود، وقوع این اعدام‌ها را تکذیب کرد. او عنوان کرد که در
حقیقت این کشتار در میدان جنگ و در جریان جنگ و پس از حمله ارتش آزادی‌بخش ملی به
جمهوری اسلامی اتفاق افتاده است. نماینده دائمی یک نوار ویدئو که توسط ارتش آزادی‌بخش
ملی تهیه شده بود و او آنرا سیاسی و تبلیغاتی ارزیابی می‌کرد به گزارشگر ویژه نشان
داد و متذکر شد که چنین فیلم‌هائی به طور مرتب از مقر اصلی این تشکیلات در عراق
برای داخل جمهوری اسلامی پخش می‌شود (همچنین پاراگراف 11-13 را ببینید). او گفت که
این مدارک به خودی خود ادعاهای این تشکیلات در نزد گزارشگر ویژه را بی‌اعتبار می‌کند.
محمد جعفر محلاتی قاعدتا از گزارش‌های متعددی که
از نقض گسترده، نظام‌مند و بسیار بی‌رحمانه حقوق بشر که توسط نهادهای مرتبط با
سازمان ملل متحد منتشر می‌شد اطلاع داشته است. او برخلاف ادعای خود زمانی که گالیندوپل،
گزارشگر ویژه، در گزارش خود از وقوع موج جدیدی از اعدام‌ها یاد کرده است، با تهیه
مدارکی در جهت اثبات این نکته بر آمده است که این ادعاها تنها تبلیغات یک گروه
مخالف جمهوری اسلامی است. دقیقا همان سیاستی که از جانب رهبران جمهوری اسلامی
دنبال می‌شده است.
علاوه بر آن او مدعی است که پس از اطلاع یافتن از
این اعدام‌ها تلاش کرده است که مقامات جمهوری اسلامی را به پذیرش سفر رینالدو
گالیندوپل ترغیب کند. در حالی که این سفر در شرایطی انجام شد که جمهوری اسلامی
تلاش داشت که پس از کشتار بیش از چهار هزار زندانی سیاسی در تابستان 67 و آزاد
کردن اکثریت قریب به اتفاق زندانیانی که از این کشتار جان به‌در‌برده بودند، شرایط
را برای تعامل با جامعه جهانی هموار نماید.
محمدجعفر محلاتی در همین مصاحبه عنوان کرد که
آماده است که با خانواده‌های قربانیان کشتار تابستان 67 به شکل رو-در-رو به گفتگو
بنشیند. گمان می‌کنم که بسیاری از جمله نگارنده این سطور از چنین گفتگوئی استقبال
می‌کنند، چنانچه پیش از آن هم برای آغاز چنین گفتگوئی با مقامات پیشین و کنونی
جمهوری اسلامی برای کشف حقیقت پیشقدم شده‌اند، که شواهد آن در سایت بیداران و
وبلاگ جعفر بهکیش موجود است. ولی هرگز پاسخ مثبتی دریافت نکرده‌اند. شاید گفتگوی
رو-در-رو با محمد جعفر محلاتی آغاز چنین گفتگوهائی باشد؟
19 مرداد 1401
جعفر بهکیش
ارجاعات:
Galindo Pohl, Rynaldo. 1989. Report on the human
rights situation in the IRI by the Special Representative of the Commission
on Human Rights. United Nations. E_CN-4_1989_26-EN. Accessed August 8,
2022.
https://digitallibrary.un.org/record/55465?ln=en
اکبری منفرد، مریم. 1401. "با من که
از کشتارتان شکایت کرده‌ام چه کرده‌اید؟." رادیو فردا. 17 مرداد. دستيابی در 18 مرداد 1401.
https://www.radiofarda.com/a/maryam-akbari-monfared-to-mousavi-tabrizi-what-have-you-done-with-me-who-complained-about-your-mass-killings-/31978235.html
بهکیش، جعفر. 1397. "انتشار عمومی: شکایت در دادگاه های عمومی و به حسن روحانی." 12
شهریور. دستيابی در 19 مرداد 1401.
http://jafar-behkish.blogspot.com/2018/09/blog-post_29.html.
—.
1377. "دادخواست تعدادی از بستگان اعدام شدگان دهه 60 خطاب به محمد
خاتمی در آذر 1377." وبلاگ "من از یادت نمی‌کاهم". دستيابی در
25 تیر 1400.
http://jafar-behkish.blogspot.com/2016/07/60-1377.html.
موسوی تبریزی، سید حسین، مصاحبه توسط معصوم رشیدیان. 1401. "موسوی
تبریزی درباره‌ی سال ۶۷: نقش عمده را ری‌شهری داشت." انصاف
نیوز، (10 مرداد).
محلاتی، محمد جعفر، مصاحبه توسط مسیح علی‌نژاد. 1401. "حمایت از
جنایت از مریلا زارعی تا علم‌الهدی." برنامه تبلت. صدای آمریکا. 26 خرداد. دستيابی در
مرداد 19, 1401.
https://ir.voanews.com/a/6620509.html.
معینی، محمدرضا و جعفر بهکیش. 1387. "جهت اطلاع
آقای علیرضا جمشیدی سخنگوی قوه قضاییه." دستيابی در 19 مرداد 1401.
http://www.bidaran.net/spip.php?article211.
نامه مردم شماره 252. 1368. "آرشیو
نشریه نامه مردم 1362 تا 1383." آرشیو. حزب توده, 8 فروردین. دستيابی در 15 اسفند
1400.
https://www.tudehpartyiran.org/2018/07/01/nameye-mardom-number-1-to-599-the-8th-series/.
