سرنوشت ادوارد اسنودن، آزمونی دشوار برای فعالین و نهادهای ناظر و مدافع حقوق بشر

سرنوشت ادوارد اسنودن، افشاگر جاسوسی امریکا بر علیه شهروندانش:

آزمونی دشوار برای فعالین و نهادهای ناظر و مدافع حقوق بشر

گفته می شود یکی از آزمونهای مهم حقوق بشر، چگونگی رفتار با کسانی است که فاقد تابعیت هستند. کسانی که از کشورهای خود گریخته اند. پاسپورت ندارند و یا پاسپورت آنان مانند ادوارد اسنودن، حتی بدون اجازه مقامات قضائی لغو شده است. ایا آنان از حقوق یک انسان برخوردار هستند؟ ایا تنها کسانی که دارای تابعیت هستند انسان محسوب می شوند؟

اسنودن، پیمانکار آژانس امنیت ملی آمریکا، پس از افشای اطلاعات فوق سری در مورد گردآوری اطلاعات مربوط به ارتباطات الکترونیک شهروندان آمریکا، یکباره تبدیل به دشمن کشور شده است و در حال حاضر به اتهام جاسوسی تحت پیگرد قرار گرفته است.

اسنودن چندین روز است که در قسمت ترانزیت فرودگان مسکو در انتظار است که کشوری را بیابد تا از آن پناهندگی اخذ کرده و در آن ساکن شود. اما تا کنون هیچ کشوری تحت فشار آمریکا حاضر نشده است که تقاضای او را بپذیرد. او فرد بدون تابعیتی است که شاید مجبور شود برای مدتهای بسیار طولانی در همین قسمت ترانزیت باقی بماند.

گفته می شود که همه انسانها بدون هر گونه تبعیضی حقوقی دارند که در اعلامیه جهانی حقوق بشر و ملحقات آن به رسمیت شناخته شده است. این حقوق، لااقل در اعلامیه جهانی حقوق بشر به داشتن تابعیت مشروط نشده است. یک انسان حق دارد اگر در کشور خود در خطر باشد، راه سفر در پیش گیرد و در گوشه ای از این کره خاکی و در شرایط امن ساکن شود.

اینک مجامع حقوق بشر و سازمانهای مدافع آن با آزمونی سخت روبرو هستند. آیا این سازمانها برای دفاع از حقوق ادوارد اسنودن، حاضر هستند که رویاروئی با آمریکا را قبول کنند؟

بدون شک اقدام ایالات متحده آمریکا برای جمع آوری اطلاعات مربوط به مکالمات شهروندان با حکمی بسیار کلی که سالها از دید عموم مخفی نگاهداشته شده بود، حریم خصوصی مردم را زیر پا گذاشته است. اما استدلال ایالات متحده که او مجاز است برای حفظ امنیت خود برخی حقوق، از جمله حق آزادی بیان، را محدود و یا کاملا ملغی کند، میتواند زیانهای جبران ناپذیری به تلاشهای مدافعین حقوق بشر وارد نماید.  از جمله این زیانها این نکته ساده است که کشورهائی دیگر با استناد به این شیوه برخورد میتوانند اقدامات مغایر با حقوق بشر خود را توجیه کنند. (سخنرانی های محمد جواد لاریجانی در شورای حقوق بشر سازمان ملل نشان می دهد که چگونه ایران از نقض حقوق بشر در کشورهائی که منتقد رفتار ایران هستند، استفاده می کند تا اقدامات خود را توجیه کند).

این نکته حائز اهمیت است که کسی که این نقض حقوق شهروندان را برملا کرده است، مورد حمایت فعالین حقوق بشر و به ویژه سازمانهای حقوق بشر قرار گیرد. عفو بین الملل در قبال این حوادث عکس العمل نشان داده و اقدامات آمریکا را مغایر با مبانی و استانداردهای حقوق بشر دانسته است و این نکته را گوشزد کرده است که کسانی که زنگ خطر را در مورد نقض حقوق بشر به صدا در می آورند نباید مورد پیگرد قرار گیرند.

اما بسیاری در اینمورد سکوت کرده اند. آیا فعالین حقوق بشر از حقوق ادوارد اسنودن حمایت خواهند کرد؟ و یک صدا به آمریکا فشار خواهند آورد که حقوق ادوارد اسنودن را به رسمیت بشناسد؟

چرا ایرانیان نباید به مقامات ایالات متحده نامه بنویسند و از مقامات این کشور بخواهند که مبانی و استانداردهای حقوق بشر را رعایت کند؟ چرا نباید به شورای حقوق بشر سازمان ملل نامه نوشت و از آنان خواست از حقوق اسنودن دفاع کنند؟

جعفر بهکیش

دوازدهم تیر 92